REHBERLİĞİN İLKELERİ

1-Rehberliğin temelinde insan hak ve sorumlulukları ile ilgili demokratik ve insancıl bir anlayış vardır:
Sosyal durumu ile psikolojik uyumu ne olursa olsun her birey değerlidir.
Rehberlik demokratik toplumun değerlerinden ve bireylerin ihtiyaçlarından doğmaktadır.
Kendini yönetme hak ve sorumluluğu bireye bırakılmalıdır.
Rehberlik kişisel tecrübelerin aktarılması biçiminde verilen bir tavsiye değildir.
Rehberlikte gerek yardım edenin, gerekse yardım edilen bireyim gönüllülüğü esastır.
2- Rehberlik uygulamalarında öğrenci ile ilgili herkesin anlayış ve işbirliği içinde çalışması gerekir:
Rehberlik okulun tüm eğitim programının ayrılmaz ve tamamlayıcı bir yanını oluşturur.
Rehberlik çalışmaları iyi bir lidere ihtiyaç gösterir.
Rehberlik çalışmalarında okulun tüm yönetici, uzman ve öğretim personelinin yüklenecekleri görev ve sorumluluklar vardır.
Veliler, ana ve babalar çocukları hakkında her zaman okuldan yeterli bilgileri alabilmelidirler.
Rehberlik görevini yerine getirirken okul yöneticileri, uzmanlar ve öğretmenler kendi yetki sınırlarının bilincinde olmalıdırlar.
Yeteri kadar uzmanı bulunan okullarda bile yöneticiler ve öğretmenler rehberlik personeli sayılırlar.
3- Rehberlik anlayışı, her türlü çalışması ile öğrenciyi merkez alan bir eğitim sistemini öngörür:
Rehberlik anlayışından hız alan bir eğitimde okul programlarının öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına en uygun bir biçimde düzenlenmesi gerekir.
Okulda öğrencilerin kendilerini ilgilendiren konularda görüşlerini belirtmelerine izin verilmelidir.
Her öğrencinin rehberliğe ihtiyacı olabilir.
Öğrencilerin türlü problemleri onların başarılarını geniş ölçüde etkiler.
4- Rehberlik yardımını esası, öğrencilerin kendi kişiliklerini daha iyi anlamalarını, problemlerine çözüm yolları bulmada onların kendi kendilerine yeter bir duruma gelmelerini sağlamaktır :
Bütünü ile eğitim öğrencilerin kendi kendilerini anlamalarına yardım etmelidir.
Aynı yaşta da olsalar öğrencilerin karşılaştığı uyum güçlüğü bir birine benzemez.
Bazı bireyler yaşamları boyunca rehberlik yardımına ihtiyaç duyabilirler.
Bireyler kendilerine yardım edildiği takdirde problemlerine çözüm yolu bulabilme gücüne sahiptirler.
5- Rehberlik bedensel, zihinsel, sosyal ve duygusal olan bütün kapasitelerini kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda en uygun bir düzeyde geliştirmesi için öğrencilere yardım etmelidir:
Her yönü ile gelişme süreklidir.
Rehberlik öğrencinin bütün yönleri ile gelişmesini esas alır.
Eğitim, öğrencilere kendi yeteneklerini geliştirme fırsat ve ortamını sağlamalıdır.
Her öğrencide geliştirilebilecek bir kapasite vardır.
Rehberlik çalışmalarının okuldaki bütün öğrencileri kapsaması gerekir.
6- Öğrencilere rehberlik yardımı verirken onları türlü yönleri ile tanımak gerekir :
Öğrencilerin gelişme özellikleri bir birbirinden ayrıdır.
Öğrenciler hakkında toplanan bilgiler objektif ve güvenilir olmalıdır.
Her davranışın arkasında bir neden vardır.
Rehberlik yardımından yararlanabilmesi için bireyin kendini iyi tanıması gerekir.
Öğrenciyi tanımada bazı bilimsel tanıma tekniklerinden yaralanılması gerekir.
7- Rehberlik uygulamaları her okulun amaç ve ihtiyaçlarına uygun olan alanlarda yoğunlaştırılmalıdır :
Her okulda rehberlik çalışmalarına gerek vardır.
Rehberlik etkinlikleri bireysel olduğu kadar grup çalışmaları biçiminde de düzenlenmelidir.
Her okulda öğrencilere okulu ve olanaklarını tanıtmaya gerek vardır.
Her okuldaki rehberlik uygulamaları öğrenci ihtiyaçları ve problemleri üzerine daha önceden yapılmış inceleme ve gözlem sonuçlarına göre planlanmalıdır.
8- Rehberlik hizmetleri planlı, programlı, örgütlenmiş bir biçimde ve profesyonel bir düzeyde sunulmalıdır:
Okul müdürleri okuldaki rehberlik çalışmaları ile yakından ilgilenmelidir.
Rehberlik bu alanda yetişmiş uzman personel kullanmayı gerektirir.
Etkili Rehberlik uygulamaları Bu iş için okulda yer ve zaman ayırmayı, araç ve gereç kullanmayı gerektirir.

ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK

Çağdaş eğitim anlayışı, eğitim sürecinin tam sayılabilmesi için öğretim ve yönetim etkinliklerinin yanı sıra öğrencinin bütün yönleri ile en uygun bir düzeyde gelişmesini sağlamak üzere öğrenciye dönük çeşitli hizmetlerin yerine getirilmesini öngörmektedir. İşte rehberlik ve psikolojik danışmayı da içine almak üzere eğitimde öğretim ve yönetim etkinliklerinin dışında öğrenciye dönük öteki hizmetlerim tümüne öğrenci kişilik hizmetleri denir.
Örgün eğitimde bütün öğretim kademeleri için öğretim ve yönetim etkinliklerinin dışında kalan ve öğrencinin gelişmesine yardımcı olan türlü hizmetler vardır. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri bunların ancak önemli bir kısmını oluşturmaktadır.

Günümüzde öğrenci kişilik hizmetleri kavramı ve uygulamaları içinde bulunması gerekli hizmetler şu şekilde sıralanabilir:

Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri.
Öğrenci kayıt, kabul ve devam hizmetleri.
Yurt, yatılılık, kredi ve burs hizmetleri.
Öğrenci sağlık hizmetleri.
Özel eğitim ve özel yetiştirme hizmetleri.
Sosyal çalışma ve sosyal yardım hizmetleri.
Öğrenci kişilik hizmetleri eğitimde öğretim ve yönetimin dışında kalan ve öğrenciye dönük öteki hizmetlerin tümünü kapsamaktadır. Bu hizmetlerin amacı öğrencilerin kişisel gelişim ihtiyaçlarını karşılamak ve onların gerçekleşim düzeylerinin gelişmesine yardımcı olmaktır. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri, öğrenci kişilik hizmetlerinin içinde ve onun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.

REHBERLİK VE EĞİTİM

Günümüzde psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinden yoksun bir eğitim süreci tam sayılmamaktadır. Eğitim, bireyi tüm yönleri ile bir bütün olarak ele alma ve geliştirme durumundadır. Günümüzde eğitim bireyin zihinsel gelişimi kadar kişisel-sosyal gelişimi ile de ilgilenmek zorundadır. Bireyin her yönü ile bir bütün olarak gelişmesinin önemi karşısında, eğitimde program kavramı da yeni boyutlar kazanmıştır. Geleneksel olarak "konu-alanlarından hız alan" eğitim programları, günümüzde "öğrenciden-hız alan" program modellerine dönüşmektedir. İşte bu anlayışla psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri ve öteki kişilik hizmetleri eğitim programının içinde ve onun ayrılmaz ve tamamlayıcı bir yanı olarak benimsenmektedir.

Eğitim sürecinin tamamlayıcı bir yanı olarak psikolojik danışma ve rehberlik, eğitimin amaçlarının gerçekleştirilmesine yardım etmektedir. Buna göre rehberlik ile eğitimin amaçları aynıdır. Ancak, psikolojik danışma ve rehberlik ile eğitimin erişilmek istenen bir sonuç olarak aynı amaçlara dönük olması, kuşkusuz bunların aynı anlama geldiği biçiminde yorumlanamaz. Nitekim eğitim sürecinin öteki boyutlarındaki hizmetler ile, psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri arasında türlü yönlerden ayrılıklar bulunmaktadır.

Örneğin; eğitimin öteki boyutlarındaki hizmetlerde denetim, disiplin, yargılama, bilgi aktarma, sınav, not verme, değerlendirme, v.b. gibi işlemler ve uygulamalar vardır. Psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerinde ise bu işlem ve uygulamaların yeri yoktur. Yine, eğitimin öteki boyutlarında benimsenen yaklaşım biçimleri ve teknikler rehberlik hizmetlerinde kullanılan yaklaşım biçimleri ve tekniklerden önemli ölçüde ayrılıklar gösterir. Yöneticiler ve öğretmenler ile, uzman personel mesleğe hazırlanışları bakımından da ayrı programlardan geçmek durumundadırlar.

OKULLARDA REHBERLİĞE DUYULAN İHTİYAÇ ve REHBERLİĞİN ÖNEMİ

Çağımızda eğitimin amacı, bireyler arasındaki farkları göz önüne alarak, öğretimi bireylerin gereksinmelerine uydurmaktır. Ancak kalabalık okullarda öğretmenlerin öğrencilerini teker teker tanıması ve öğretimi bireysel ihtiyaçlara göre uyarlaması pek mümkün değildir.
Okulları yalnız bilgi öğreten kurumlar olarak görmek pek hatalı olur. Okulu aynı zamanda öğrenciyi eğiten, kişiliği geliştiren kurum haline sokmalıyız. Günümüzde rehberlik ve psikolojik danışma hizmetinden yoksun bir eğitim süreci tam sayılmamakta ve bu hizmetlerin eğitim sürecinin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir parçasını oluşturduğu görüşü yaygınlık kazanmaktadır.
İnsan toplumsal bir varlıktır. Doğumdan ölümüne kadar çevresi ile etkileşim halindedir. Bu süreç içinde çevrenin istek ve beklentileri çerçevesinde davranışlar geliştirir. Bunun yanısıra ihtiyaçlarını karşılama ve gizli güçlerini gerçekleştirme yolunda bir eğilimi vardır. Eğitim bireylerdeki bu eğilimi toplumun beklentileri yolunda kanalize eden bir süreç olarak düşünülebilir. Bu durumda eğitimin amacı, rehberlik ve psikolojik danışmanın amaçları ile paralellik göstermekte olup, bireyin kendisini gerçekleştirmesi ve topluma faydalı olmasına yardımcı olmak şeklinde özetlenebilir.
Çağdaş eğitimin amacı; bireyler arasındaki farklılıkları göz önüne alarak, öğretimi bireylerin gereksinimlerine uydurmaktır. Çağdaş eğitim anlayışı ile öğrencinin, bedensel-zihinsel ve sosyal yönlerden bütün kapasitesini en uygun düzeyde geliştirmesi amaçlanır.

REHBERLİĞİN ORTAYA ÇIKMASINI GEREKTİREN NEDENLER

Meslek seçimin zorlaşması,
Bireysel farkların eğitimde dikkate alınması zorunluluğu,
İlerici eğitim anlayışının benimsenmesi,
Demokratik toplumlarda bireye tanınan seçme özgürlüğü,
Demokratik yaşamın karar verme gücüne sahip bireyler gerektirmesi,
Eğitimde bireyin duygusal yönüne verilen önemin giderek artması,
Akıl sağlığına verilen önemin giderek artması,

REHBERLİĞİN AMACI

"Rehberliğin amacını; bireyin, kendini gerçekleştirmesine yardım etmektir" şeklinde tanımlayabiliriz.
Bundan yola çıkarak rehberliğin amacı ile ilgili şu maddeler sıralanabilir :

Kendini tanıması,
Çevrede kendisine açık olan fırsatları öğrenmesi,
Gizil güçlerini geliştirmesi,
Çevresine uyum sağlaması.
Belirtilen bu amaçların ilk ikisi, bireyin çevresi ve kendisi hakkında doğru ve ayrıntılı bilgi edinmesi gereğini vurgulamaktadır. Kendini tanıması ile, beden ve zihin yetenekleri, hoşlandığı ve hoşlanmadığın faaliyetleri, psikolojik ihtiyaçlarını, hayattan neler beklediğini, tutum ve değerlerini tanıması kastedilmektedir. Kişinin kendini tanımasına yardımcı olmak rehberliğin birinci işlevidir.
Bireye toplumda açık gelişme olanakları ve uyması gereken kurallar hakkında bilgi verme rehberliğin diğer işlevidir.

Bilgi Verme : Öğrenciyi; yetenek ve ilgilerine uygun okullar, programlar ve meslekler hakkında aydınlatma, ona görgü ve disiplin kuralları hakkında bilgi verme gibi faaliyetleri kapsar.

Yardım : Yardım kavramı ile kastedilen; tavsiye vermek, akıl öğretmek, bireyi doğru olduğu var sayılan bir hareket tarzını benimsemeye ve uygulamaya zorlamak olmayıp, ona çeşitli seçenekleri tanıtmak ve en uygun olanı seçmesi için gerekli değerlendirmeyi yapabilecek hale gelmesine çalışmaktır.

Yol Gösterme : Yol gösterme değil, yollar göstermedir. Çeşitli yolların avantajlı ve dezavantajlı yönleri tartışıp kendisine uygun olanı seçebilmede bireye yardımcı olmaktır.

Bu açıklamalardan yola çıkarak rehberliğin amacı olarak belirtilen " Kendini gerçekleştirme" nin tanımını yapabiliriz.

Kendini Gerçekleştirme : Bireyin, kendini anlaması, problemlerini çözebilmesi, kendine uygun seçimler yaparak gerçekçi kararlar alabilmesi, kendi kapasitelerini en uygun bir düzeyde geliştirebilmesi, çevresine dengeli ve sağlıklı bir uyum yapabilmesi, v.b. psikolojik danışma ve rehberlik yardımının esasını oluşturan ve bireyin kendini gerçekleştirme düzeyini geliştiren belirgin sonuçlarındandır.

Kendini Gerçekleştirmekte Olan Bireyin Özellikleri : Kendini gerçekleştirmekte olan birey daha yeterli bir kişiliğe sahiptir; daha verimlidir. Kim olduğunu gerçekçi bir gözle algıladığı gibi kim olabileceği hakkında da ha tutarlı bir görüşe sahiptir. Kendini gerçekleştirmekte olan birey hem kendisi hem de başkaları hakkında iyi düşüncelere sahiptir; insan değerlerine saygı duyar, onları benimser ve geliştirir. Kendini gerçekleştirmekte olan birey zamanının iyi kullanır; geçmişten çok geleceğe dönüktür; yaratıcıdır. Kendine saygı duyar ve kendini olduğu gibi kabul eder; duygularını açığa vurmaktan kaçınmaz. Kendini gerçekleştirmekte olan birey değişmeye ve yeni yaşantılara açıktır. Kendini değişmekte olan bu gerçek dünyanın yine değişmekte olan bir parçası gibi görür.
Kendini gerçekleştirme, birey için, kuşkusuz yaşam boyu devam eden bir süreçtir. Her bireyin belli bir dönemde belirli bir gerçekleşim düzeyi vardır. Bu gerçekleşim düzeyinin zaman içinde olumlu yönde gelişmesi beklenir. İşte, psikolojik danışma ve rehberlik yardımının amacı da yukarıda sıralanan özellikler bakımından bireyin bu gerçekleşim düzeyini geliştirmek ve en uygun seviyeye gelmesini sağlamaktır.